Edebiyatımızda Çok Bilinmeeyn Bir Tür: Ruzname Örneği

Osmanlı padişahlarının katipleri. Bunun dışında çeşitli rûznâme türleri vardır. Bazı rûznâmelerde haftanın veya ayın her gününe uygun veya uygun olmayan tekrar eden davranışlar anlatılmıştır. Bu makale, ayın her günü için uygun ve uygun olmayan davranışları içeren “Rūznāme Kitabı” adlı bir yazma eserini incelemeyi amaçlamaktadır. Farsça; gelirlerin ve sonuçların, yazıldığı maceralı olayların ve günlükün, günlük gazetenin, takvimin ve güncelliğin yer aldığı bir tür defter anlamına gelen çok zengin ve kapsamlı bir kelimedir. Kullanımı söz konusu olduğunda tarih ve edebiyat olmak üzere iki bilim alanıyla karşı karşıyayız. Osmanlı padişahlarının gün içindeki faaliyetleri hakkında mukaddes müellifler tarafından kaleme alınan belgeler, tarih bilimleri için önemlidir; 12 aydan herhangi birinin günlerinde planlanmış bir faaliyetin iyi olup olmadığına dair bazı tahminleri içeren belgeler, edebî bilimler için anlam bakımından önemlidir. Kelimenin tam anlamıyla rūznāme'de asıl amaç gelecekle ilgili haberler getirmek olduğundan bu metinler birer fal kitabı olarak görülebilir. Türk edebiyatında bu konularda yazılmış metinler çok azdır. Dolayısıyla rūznāme türündeki her metin edebî alanda çok önemlidir. Makalemizin konusu olan bu metin mesnevi sistemiyle yazılmış 58 beyitten oluşan küçük bir şiirdir. Allah'a şükretmek ve Peygamberine salavat denilen ayetlerden sonra metne asıl konu gelmiştir. Altı beyitten oluşan bu girişten sonra günlerin ilk gününden otuzlu günlere kadar olan özellikleri söylenmiş ve ‘Bāb…Gün’ başlığı altında bu günlerde bir şeyler yapmak için bazı tavsiyeler/uyarılar verilmiştir. Metinde günlerin özellikleri genel olarak iki ayette açıklanmıştır. Ayrıca bazı günlerin bir ayette anlatıldığı, bazı günlerin üç ayetle anlatıldığı ve bir günün de dört ayetle anlatıldığı görülmektedir. Düzenli olarak sipariş edilen 30 günden 18 tanesinin hayırlı, 8 tanesinin hayırlı, 4 tanesinin bazı işler için hayırlı, bazılarının ise uğursuz olduğu ifade edilmektedir. Örneğin ayın 14'ünde evlenmek, alışveriş yapmak, gezmek güzeldir, ağaç dikmek ve bir şeyler talep etmek gerekir denildi. Ancak ayın 16'sında doğan bir erkek bebeğin sağlıksız olacağı, sağlık için kan verilmesi ve bu günde herhangi bir iş yapmaktan kaçınması gerektiği ifade edildi. Bu makalede Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi Bölümü'nde 213 numara ile kayıtlı mecmuanın 8a-10a sayfaları arasındaki metinde fal esaslı bir edebî metin olan ruznâme ve bir ruznâme örneği hakkında bilgi verilmiştir. bilim alanına arz edilmiştir.